کد مطلب:163184 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:260
تمحیص اشخاص و حالت ها
تمحیص در یك مرحله به اشخاص نسبت می یابد؛ «لیمحص الله الذین آمنوا»، [1] و در یك مرحله ی دیگر به «ما فی القلوب» [2] و حالت ها نسبت می یابد و همین است كه تمحیص اشخاص و تمحیص حالات مطرح می شود.
به آیاتی از سوره آل عمران مرور می كنیم.در آیه ی 138 می بینیم كه سه خصوصیت بیان و هدی و موعظة برای قرآن و آیات مطرح می شود.بیان و روشنی برای مردم و تمامی آدم ها است، همه می توانند به روشنی دریابند.اما هدایت و جهت دادن و یا ایصال و رساندن و با احساس و دل در آمیختن و شناخت و احساس و مغز و قلب را گرفتن و موعظه كردن مربوط به مرحله ی تقوا است، یعنی بالاتر از اسلام و ایمان.سستی و حزن بی معناست كه ایمان و محبت خدا، دل را به علو و تسلط می رساند و موقعیت ها با موضع گیری های مناسب كنترل می شوند و تحول موقعیت ها و نعمت ها حزن و سستی نمی آورد.
در هر راهی رنج و گرفتاری هست و برای تمامی مردم تحول و گردش هست.و با همین رنج و تحول مؤمن عاشق مشخص می شود و غفلت زده ی موقعیت ها و غایب و گرفتار در نعمت ها كه بر خود ستم كرده اند و حركت خود را در گرو شرایط و امكانات گذاشته اند كنار می روند و شهدا كه حضور مستمر داشته اند انتخاب می شوند و گواهان اتخاذ می شوند، مؤمن غربال می شود و كافر به هلاك می رسد.بهشت بدون جهاد و صبر به دست نمی آید و با همین جهاد و شهادت است كه تمنای كسانی كه آرزوی مرگ را داشتند، ولی با دیدار آن، به آن خیره شدند و ایستادند، محك می خورد.و همین طور صبر و استقامت آن هایی كه همراه محمد و پس از محمد صلی الله علیه و آله از راه او بازنمی گردند و پشت نمی كنند، مشخص می شود، كه خدا صابر را مشخص می كند و به شاكرها پاداش می دهد.
مهلت ها و فرصت ها داده شده و خدا اجل هایی را گذاشته و در این فرصت كسانی كه بهره ی دنیا را بخواهند از آن سهمی می گیرند و كسانی كه بهره ی آخرت را بخواهند به آن ها می بخشیم و شاكرها را پاداش می دهیم.
دعوت و درگیری و قتال و رنج، سنت جاری در بسیاری از انبیاء است و بسیاری از یاران آن ها همراه نبی جنگیدند و سستی نیافتند و ضعیف نشدند و زمین گیر نگشتند.خدا صابرها را دوست دارد.آن ها با این همه كوشش و صبر مغرور نبودند و طلبكار نشدند، كه غفران و ثبات و نصرت را می خواستند و خداوند به آن ها بهره ی دنیا و زیبایی بهره ی آخرت را بخشید، كه این ها با زیبایی عمل كردند و محسن شدند و خداوند هم با زیبایی پاداش داد كه او محسنین را كه
خوب، خوبی می كنند دوست دارد.
ای كسانی كه تا سر حد ایمان آمده اید اگر از كافرها اطاعت كنید شما را به گذشته ای كه به آن پشت كرده بودید برمی گردانند و شما نمی توانید در آن دنیای گذشته بمانید.بازمی گردید ولی این بازگشت با خسارت و زیان همراه است.ولایت شما و سرپرستی شما با خداست و او بهترین نصرت دهندگان است.او می تواند دشمنان نیرومند شما را از درون و با ترس بشكند چون شرك ضعف می آرود و ضعف ترس و رعب را می پرورد.شما وعده ی صادق خدا را دیدید و آن ها را شكست دادید... تا آن جا كه با سستی و نزاع و عصیان گرفتار شدید پس از آن كه پیروزی مبحوب را به شما نشان داد.آن ها به شما تاختند و شما دو دسته شدید.كسانی دنیا را می خواستند و كسانی آخرت را اراده می كردند.سپس شما را از آن ها منصرف كرد و برگردانید، تا شما را مبتلا سازد و ضعف های شما را به شما نشان بدهد در حالی كه از شما عفو كرده و چشم پوشیده كه خدا با فضل خود بر كسانی كه مؤمن هستند می بخشد.به یاد آن هنگام كه از كوه بالا می رفتید و فرار می كردید و هیچ كس را ملامت نمی نمودید و رسول شما را صدا می كرد و می خواند و باقیمانده های شما را دعوت می كرد و این رنج مضاعف شما شد كه خود می ترسیدید و صدای رسول را می شنیدید و این رنج های مضاعف تا هنگامی است كه حزن بر گذشته و بر مصیبت ها و گرفتاری ها نداشته باشید.خداوند به كارهای شما آگاه است.آن گاه پس از آن همه رنج و غم، بر شما خواب آرامی فرستاد كه فقط یك دسته از شما را در خود گرفت.اما دسته ی دیگر
جانشان بر ایشان اهمیت یافته بود و به خدا گمان باطل، گمان جاهلیت داشتند و می گفتند، آیا هیچ مقداری از كار به دست ما و برای ما نیست؟ به این ها بگو، تمامی كار و تمامی امر برای خداست.این ها در دل هاشان نهان می كنند، حرف هایی را و حالت هایی را كه برای تو آشكار نمی سازند.می گویند اگر كار در دست ما و بر اختیار ما بود، ما در اینجا كشته نمی شدیم.به آن ها بگو، اگر شما در خانه هاتان هم می ماندید، همین ها كه كشته شده اند، به همین جایی كه در آن غنوده اند، به آرامگاه هاشان كشیده می شدند... تا خداوند آن چه را كه در سینه های شماست مبتلا سازد و آن چه در دل های شماست غربال نماید و تمحیص كند، كه او به آن چه همراه سینه هاست، آگاه است.
این مرور سریع به این خاطر بود كه در ضمن این آیات كه از جنگ احد و شكست و پیروزی و بازگشت كفار حكایت می كند و حالت ها و آدم ها را از یكدیگر غربال می كند، تمحیص و غربال مشخص می شود.تمحیص آدم ها و حالت ها كه به هنگام درد و رنج و مرگ و ترس آدمی را در خود می گیرد و نهفته هایش را بیرون می ریزد.
به آیاتی از سوره آل عمران مرور می كنیم.در آیه ی 138 می بینیم كه سه خصوصیت بیان و هدی و موعظة برای قرآن و آیات مطرح می شود.بیان و روشنی برای مردم و تمامی آدم ها است، همه می توانند به روشنی دریابند.اما هدایت و جهت دادن و یا ایصال و رساندن و با احساس و دل در آمیختن و شناخت و احساس و مغز و قلب را گرفتن و موعظه كردن مربوط به مرحله ی تقوا است، یعنی بالاتر از اسلام و ایمان.سستی و حزن بی معناست كه ایمان و محبت خدا، دل را به علو و تسلط می رساند و موقعیت ها با موضع گیری های مناسب كنترل می شوند و تحول موقعیت ها و نعمت ها حزن و سستی نمی آورد.
در هر راهی رنج و گرفتاری هست و برای تمامی مردم تحول و گردش هست.و با همین رنج و تحول مؤمن عاشق مشخص می شود و غفلت زده ی موقعیت ها و غایب و گرفتار در نعمت ها كه بر خود ستم كرده اند و حركت خود را در گرو شرایط و امكانات گذاشته اند كنار می روند و شهدا كه حضور مستمر داشته اند انتخاب می شوند و گواهان اتخاذ می شوند، مؤمن غربال می شود و كافر به هلاك می رسد.بهشت بدون جهاد و صبر به دست نمی آید و با همین جهاد و شهادت است كه تمنای كسانی كه آرزوی مرگ را داشتند، ولی با دیدار آن، به آن خیره شدند و ایستادند، محك می خورد.و همین طور صبر و استقامت آن هایی كه همراه محمد و پس از محمد صلی الله علیه و آله از راه او بازنمی گردند و پشت نمی كنند، مشخص می شود، كه خدا صابر را مشخص می كند و به شاكرها پاداش می دهد.
مهلت ها و فرصت ها داده شده و خدا اجل هایی را گذاشته و در این فرصت كسانی كه بهره ی دنیا را بخواهند از آن سهمی می گیرند و كسانی كه بهره ی آخرت را بخواهند به آن ها می بخشیم و شاكرها را پاداش می دهیم.
دعوت و درگیری و قتال و رنج، سنت جاری در بسیاری از انبیاء است و بسیاری از یاران آن ها همراه نبی جنگیدند و سستی نیافتند و ضعیف نشدند و زمین گیر نگشتند.خدا صابرها را دوست دارد.آن ها با این همه كوشش و صبر مغرور نبودند و طلبكار نشدند، كه غفران و ثبات و نصرت را می خواستند و خداوند به آن ها بهره ی دنیا و زیبایی بهره ی آخرت را بخشید، كه این ها با زیبایی عمل كردند و محسن شدند و خداوند هم با زیبایی پاداش داد كه او محسنین را كه
خوب، خوبی می كنند دوست دارد.
ای كسانی كه تا سر حد ایمان آمده اید اگر از كافرها اطاعت كنید شما را به گذشته ای كه به آن پشت كرده بودید برمی گردانند و شما نمی توانید در آن دنیای گذشته بمانید.بازمی گردید ولی این بازگشت با خسارت و زیان همراه است.ولایت شما و سرپرستی شما با خداست و او بهترین نصرت دهندگان است.او می تواند دشمنان نیرومند شما را از درون و با ترس بشكند چون شرك ضعف می آرود و ضعف ترس و رعب را می پرورد.شما وعده ی صادق خدا را دیدید و آن ها را شكست دادید... تا آن جا كه با سستی و نزاع و عصیان گرفتار شدید پس از آن كه پیروزی مبحوب را به شما نشان داد.آن ها به شما تاختند و شما دو دسته شدید.كسانی دنیا را می خواستند و كسانی آخرت را اراده می كردند.سپس شما را از آن ها منصرف كرد و برگردانید، تا شما را مبتلا سازد و ضعف های شما را به شما نشان بدهد در حالی كه از شما عفو كرده و چشم پوشیده كه خدا با فضل خود بر كسانی كه مؤمن هستند می بخشد.به یاد آن هنگام كه از كوه بالا می رفتید و فرار می كردید و هیچ كس را ملامت نمی نمودید و رسول شما را صدا می كرد و می خواند و باقیمانده های شما را دعوت می كرد و این رنج مضاعف شما شد كه خود می ترسیدید و صدای رسول را می شنیدید و این رنج های مضاعف تا هنگامی است كه حزن بر گذشته و بر مصیبت ها و گرفتاری ها نداشته باشید.خداوند به كارهای شما آگاه است.آن گاه پس از آن همه رنج و غم، بر شما خواب آرامی فرستاد كه فقط یك دسته از شما را در خود گرفت.اما دسته ی دیگر
جانشان بر ایشان اهمیت یافته بود و به خدا گمان باطل، گمان جاهلیت داشتند و می گفتند، آیا هیچ مقداری از كار به دست ما و برای ما نیست؟ به این ها بگو، تمامی كار و تمامی امر برای خداست.این ها در دل هاشان نهان می كنند، حرف هایی را و حالت هایی را كه برای تو آشكار نمی سازند.می گویند اگر كار در دست ما و بر اختیار ما بود، ما در اینجا كشته نمی شدیم.به آن ها بگو، اگر شما در خانه هاتان هم می ماندید، همین ها كه كشته شده اند، به همین جایی كه در آن غنوده اند، به آرامگاه هاشان كشیده می شدند... تا خداوند آن چه را كه در سینه های شماست مبتلا سازد و آن چه در دل های شماست غربال نماید و تمحیص كند، كه او به آن چه همراه سینه هاست، آگاه است.
این مرور سریع به این خاطر بود كه در ضمن این آیات كه از جنگ احد و شكست و پیروزی و بازگشت كفار حكایت می كند و حالت ها و آدم ها را از یكدیگر غربال می كند، تمحیص و غربال مشخص می شود.تمحیص آدم ها و حالت ها كه به هنگام درد و رنج و مرگ و ترس آدمی را در خود می گیرد و نهفته هایش را بیرون می ریزد.
[1] آل عمران، 141.
[2] اشاره به آيه ي 154 سوره ي آل عمران؛ ليمحص ما في قلوبكم.